کمتر کسی است که از اهمیت کوه در زندگی بشر مطلع نباشد. شاید مردمانی چون ما شهری شده و به اصطلاح فارغ از جغرافیا، از کارکردهای این بوم‌سازگان طبیعی غافل باشند، اما بدون شک کشاورزی که در میانۀ دشت‌های خشک کرمان و فلات مرتفع آذربایجان، انتظار آبستن محصول زمین کشت شده خود را دارد، نیک می‌داند اهمیت کوه را، که کوه‌ها برای مردمان این سرزمین آب انبارهای طبیعی هستند.
کوه‌ها، برای کشاورز شمالی نیز، نوید دهنده هستند و فلاحت‌کار شمالی نیز، نتیجه کار خود را محول به بود و نبود بارش در فصل گرم نمی‌کند، قبل از ورود به زمین، در پایان زمستان نگاهش به کوه است، که ارتفاع مرز ِبرفش چقدر است. همین است داستان مردمان این دیار از جلگۀ کم‌ارتفاع خوزستان در دشت های داخلی تا منتهی‌الیه شمال‌شرقی، شمال‌غربی، هر کجا آب نیاز است.
پس بی‌راه نخواهد بود اگر بگوییم کوه ها، یا به عبارت‌بهتر، این شاخص‌ها و نمایشگرهای آب و هوایی کشاورزان ایران زمین بوده‌اند.
کوه مهم است، آنقدر مهم که در تاریخ ایران زمین به جایگاه والای تقدس رسید. هرآنچه مهم و خوب بود در کوه رخداده است انگار، … . کوه ها مهم‌اند، حداقل از دیدگاه بقای بشر.
کوه‌ها دارای کالا و خدماتی هستند که بشر چه محل زندگی اش در کوه باشد، چه در جوار و چه در دوردست‌های مصب رودخانه‌ای، وابسته به آنانیم، بی کم و کاست. هرچند سامانه زمین زنجیروار به هم متصل است همه بوم سازگان ارزشمند، اما به ظاهر کوه منشاء است در سیر توالی سامانه‌های مختلف زیستی زمین.
در ابعاد جهانی با در کنار هم قرار دادن برخی از ارقام شاید بتوان اهمیت کوهستان را بهتر شناخت. ۲۷ درصد از مساحت مناطق کره زمین به کوه‌ها تعلق دارد. ۱/۱ میلیارد نفر از جمیت جهان در مناطق کوهستانی زندگی می‌کنند که از این میان ۷۰ درصد این جمعیت در مناطق روستایی زندگی می‌کنند.
بیش از نیمی از آب شیرین مصرفی جهان از مناطق کوهستانی تامین می‌شود. ۶ نوع از مهم‌ترین محصولات غذایی از مناطق کوهستانی منشاء گرفتند (سیب‌زمینی، ذرت، گوجه فرنگی، سیب، جو، ذرت خوشه‌ای). ۲۵ درصد از تنوع زیستی خشکی‌ها و ۲۵ تا از ۳۴ نقاط داغ تنوع زیستی در کوهستان واقع شده‌اند. ۲۳ درصد از جنگل‌های جهان در کوهستان قرار دارند.
وقتی به بخش داشته‌های محیطی زیستی این ارقام می‌رسیم، کاملاً می‌توان درک کرد، کوه‌ها آخرین سنگر بسیاری از گونه‌های گیاهی و جانوری در این دنیای دگرگون یافته‌اند.
نویسندگان:
۱. سجاد سمیعی، باستان‌شناس و پژوهشگر پیش از تاریخ
۲. نیما فریدمجتهدی، پژوهشگر محیط زیست کوهستان
۳. سمانه نگاه، متخصص هواشناسی کوهستان
