در این بازه زمانی که با دوره پلیئستوسن در ادبیات #زمین‌شناسی مصادف است، کره زمین در بازه‌های زمانی متفاوت دچار نوسانات شدید آب و هوایی بود که اعصار یخبندان از جمله مهم‌ترین این دوران را به وجود می‌آورد و فلات ایران را نیز تحت تاثیر قرار می‌داد.
سرمای طولانی باعث می‌شد انسانی که در این دوره هنوز توانایی ساخت خانه را نداشت و تنها می توانست سرپناهی ساده بسازد، برای حفظ امنیت در برابر حیوانات درنده که برای بقای خود در دوران سرد یخبندان تلاش می‌کردند، به غارها و پناهگاه های صخره‌ای پناه ببرد.
از سویی دیگر غار ها به دلیل دمای نسبتا متعادل به راحتی گرم می‌شدند و انسان می‌توانست برای فرار از سرمای کشندۀ اعصار یخبندان از غارها و پناهگاه های صخره‌ای در کوهستان استفاده کند.
از منظری دیگر نیز می‌توان به اهمیت کوهستان برای انسان در دورۀ پارینه‌سنگی نگریست و آن اینکه حاشیۀ کوهستان‌ها را می‌توان به‌عنوانِ مسیری ایمن نسبت به دشت‌های باز با مخاطره های فراوان دانست.
دو رشته کوه البرز و زاگرس در ایران در کنار خلیج فارس، دریای عمان، دریای کاسپین و کویر مرکزی مسیرهای تعریف شده طبیعی را ایجاد کرده‌اند که از حاشیه این دو رشته #کوه می‌گذرد و مطالعات باستان‌شناسی نیز این نظر را تایید می‌کند.
شکل (۲): انسان پارینه سنگی و غاری در کوهستان
کوه برای انسان نخستین مسکن و ماوایی به نسبه امن بود، فراوانی وجود غار در مناطق کوهستانی، بستری مناسب را برای انسان دورۀ پارینه سنگی مهیا کرده بود. تامین آبی که از این مناطق جاری بود، آن‌هم آب حیات بخش نگاه انسان را به این پدیدۀ طبیعی دگرگون ساخت. این وابستگی و تامین نیاز از دوره پارینه سنگی تا به امروز باقی مانده است. با این تفاوت که انسان گذشته تا چندین دهۀ قبل که هنوز مقهور عصر فن‌آوری نشده بود، نه با الحاق و تجسم کوه به عنوان یک عنصر معنوی و مقدس، به محافظت از آن می‌پرداخت.
نکته عجیب و البته قابل توجه اینکه، وابستگی انسان نه تنها به کوهستان کم نشده بلکه با توجه به دگرگونی و تخریب بسیاری از بوم سازگان های طبیعی، کوهستان میراث‌دار بسیاری از منابع طبیعی است. بنابراین آینده انسان بدون شک به پایداری و حفظ این آخرین سنگر وابسته است.
نویسندگان:
۱. سجاد سمیعی، باستان‌شناس و پژوهشگر پیش از تاریخ
۲. نیما فریدمجتهدی، پژوهشگر محیط‌زیست کوهستان
۳. سمانه نگاه، متخصص هواشناسی کوهستان
