تپه سنگ چخماق

به گزارش پایگاه خبری بام نیوز ، تپه سنگ چخماق در هشت کیلومتری شمال شاهرود و سر راه اصلی شاهرود به گرگان در حوالی بسطام واقع شده است. پروفسور سه ایچی مسودا ( Sei _ ichi,Masada) در بررسی سال ۱۳۴۷ خورشیدی ( ۱۹۶۹ میلادی) این تپه را مورد شناسایی قرار داد و. در طی دو فصل در سالهای ۱۳۵۰ و ۱۳۵۲ خورشیدی ( ۱۹۷۱ و ۱۹۷۳ م) حفاری آن را سرپرستی کرد. گزارش حفریات به صورت دو اطلاعیه کوتاه، که در اصل متن سخنرانی پروفسور مسودا در سمپوزیوم پژوهش های باستان شناسی در ایران در مرکز باستان شناسی ایران بود، چاپ و منتشر شده است. این تپه از دو برجستگی کوچک تشکیل شده که حدود ۱۵۰ متر از یکدیگر فاصله دارند. بر اساس اطلاعات موجود در برجستگی غربی، که آثار آن معرف دوره ای قدیمتر از آثار برجستگی شرقی هستند، حفار موفق به تشخیص پنج لایه و در برجستگی شرقی شش لایه استقراری گردید.

معماری تپه سنگ چخماق

منازل مسکونی در برجستگی غربی دارای سه اتاق مجاور هم بودند که کف اتاق میانی به اندازه یک پله پایین تر از کف اتاق های جانبی قرار داشت. ورودی خانه ها در سمت جنوب واقع شده است. خانه ها نسبتا کوچک بودند. دیوارها را پس از اندود با کاهگل با محلولی از گل اخری رنگ می کردند. کف اتاق را هم با کاهگل اندود می کردند. اندود کف و دیوارها بارها تجدید می شد.
در ارتباط با نقشه و جزییات خانه های مسکونی سنگ چخماق حفار مسائلی را به شرح زیر مطرح کرده است:
اتاق های برجستگی غربی دارای دو نوع کف بودند. کف بعضی از اتاق ها را با لایه ای از کاهگل اندود کرده بودند و کف بعضی دیگر را با خاک کوبیده شده هموار می کردند. از اتاق های بدون کف اندود شده برای فعالیت های روزمره استفاده می شد و از اتاق های بدون کف اندود شده استفاده دیگری می شد.
در کنار یکی از دیوار های اتاقی که طول بیشتری داشت سکوی کوتاهی تعبیه شده بود که از آن به عنوان تخت خواب استفاده می شده است.
سه تا از خانه ها دارای بخاری بودند که حدود ۱/۵ متر مربع مساحت داشتند و داخل آنها از خاکستر انباشته شده بود. مطمئنا ساکنان این خانه ها در این بخاری ها آتش را همیشه روشن نگاه می داشتند. به نظر می رسد که بخاری ها در تپه سنگ چخماق اجاق های معمولی نبودند بلکه آتش مقدس در آنها نگاهداری می شد. از خانه های این تپه تعدادی پیکرک های ایزد مادر و حیوان شکل به دست آمد.
سطح بعضی از دیوار خانه ها را با رنگ قرمز و سیاه رنگ می کردند. خانه ها دارای دیوار محصور کننده بودند و در گوشه حیاط خانه ها کوره ای ساخته شده

سفال
سفال های تپه سنگ چخماق اکثرا از برجستگی شرقی بدست آمده اند. سفال های سنگ چخماق دست ساز با شاموت گیاهی هستند. مسودا معتقد است که ظروف را با روش فتیله ای و با دست ساخته اند. نقوش تزیینی سفال ها شامل عناصر هندسی هستند که با محلولی از گل اخری کشیده شده اند. و بعضی نیز دارای نقوش مسبک حیوانی هستند.

اشیاء
اشیاء سنگی شامل تیغ ها و تیغه ها و همچنین ریز تیغه ها بودند. یک عدد تیشه سنگی هم در میان آنها وجود داشت. درفش. سوراخ کن و سرطاس هایی که از استخوان حیوانات ساخته شده بودند نیز بدست آمده است. علاوه بر آنها از استخوان دسته های داس که تیغه های آن را ریز تیغه ها تشکیل می دادند، ساخته شده بود. انتهای این نوع دسته ها به شکل حیوانات مختلف مانند شغال، گربه وحشی و یا بزمجه تراش داده شده بود. پیکرک های انسانی و حیوانی گلی و گل پخته ای بسیاری به دست آمده است. یکی از اشیای بسیار جالب توجه بدست آمده از حفریات تپه سنگ چخماق مدل سفالی یک خانه است.

روش تدفین

از چگونگی روش تدفین در تپه سنگ چخماق اطلاعات کمی در دست است. بر اساس اطلاعیه های منتشر شده در لایه ۳ استقراری اجساد را در داخل روستا دفن می کردند. در لایه های ۴ و ۵ اجساد به صورت جمع شده دفن شده بودند. کودکان را در نزدیک محل زندگی دفن می کردند. در برجستگی غربی بقایای استخوان ۲۱ کودک را در زیر کف اتاق و نزدیک به یکی از دیوار ها دفن کرده بودند.

دکتر صادق ملک شهميرزادی، ایران در پیش از تاریخ، باستان شناسی ایران از آغاز تا سپیده دم شهرنشینی، انتشارات سبحان نور و سازمان میراث فرهنگی.