به گزارش خبرنگار بام نیوز، برائت گرفتن از شرکت کنندگان در برنامههای طبیعتگردی و کوهنوردی، نافی مسئولیت مسئولین تور یا برنامه میباشد؟
همانگونه که در مطالب قبلی عنوان کردیم، راهنمای تور، مربی برنامه، مدیر داخلی باشگاه، موسس باشگاه و هر کسی که به نحوی مسئولیتی در تور یا برنامه بپذیرد، تحت شرایطی میتواند دارای مسئولیت باشد و در صورت فوت یا صدمه گردشگر یا کوهنورد، به میزان تقصیر خود باید پاسخگو باشد. اصل این مسئولیت در خصوص برنامه های رسمی و برنامههای دوستانه وجود دارد ولی قابلیت انتساب مسئولیت در برنامههای رسمی بیشتر و راحتتر است.
سوالی که در اینجا پیش میاید این است که آیا برائت گرفتن از شرکت کننده در تور یا برنامه میتواند این مسئولیت را محدود نماید؟ آیا تحدید مسئولیت در حقوق ما جایگاهی دارد؟
در پاسخ به این سوال باید عرض کنیم تحدید مسئولیت جز در مواردی که در قانون به صراحت اجازه داده شود، در حقوق ما جایگاهی ندارد. تحدید مسئولیت به این معناست که موقع ثبت نام فرد در باشگاه کوهنوردی و یا ثبت نام در تور یا برنامه، فرمی را در اختیار داوطلب بگذارند با این موضوع که داوطلب مسئولیت شرکت در برنامه را بپذیرد و دفتر خدمات مسافرتی یا باشگاه و مسئولین باشگاه را از مسئولیت مبری نماید. اما این رضایت بعد از حدوث اتفاق کارساز است. یعنی بعد از اینکه حادثه ای رخ داد، اگر مصدوم حق شکایت و طرح دعوا علیه مسئولین را از خود سلب و ساقط نماید، دیگر افراد فوق هیچ مسئولیتی در قبال صدمه و خسارتهای وارده به مصدوم ندارند. در نگاه اول ممکن است بپرسیم چه تفاوتی است بین رضایت بعد از حدوث حادثه و اعلام برائت قبل از حدوث حادثه که اولی جایز است و رفع مسئولیت مینماید و دومی به هیچ وجه رفع مسئولیت نمینماید. پاسخ این سوال برگرفته از قواعد فقهی مانند “ابراء ما لم یجب” است که مجال توضیح بیشتر آن در این نوشتار میسر نیست. بنابراین فردی که با طیب خاطر و کمال رضایت در برنامه شرکت کند و خودش مسئولیت تمام حوادث احتمالی برنامه را بپذیرد، این موضوع نباید خیال مسئولین برنامه را راحت کند و چنانچه آن مسئول به دلیلی مقصر شناخته شود، این برائت نامه دردی را از وی دوا نمیکنند. شایان ذکر است در این خصوص فرقی بین اینکه این رضایت نامه عادی باشد و بین طرفین به صورت عادی امضا شده باشد و یا اینکه به صورت رسمی در دفاتر اسناد رسمی انجام شده باشد و به اصطلاح محضری شده باشد، نیست و در هر دو مورد تأثیری در میزان مسئولیت مسبِّب یا مسبِّبین ندارد.
سوال دیگری که در این خصوص به ذهن میرسد این است که پس چرا پزشکان قبل از مداوا و عمل بیمار از وی برائت میگیرند؟
پاسخ کامل به این سوال مستلزم ورود به بررسی سیر تاریخی مقررات در این خصوص است و در این فرصت، ما را یارای چنین کاری نیست. به طور مختصر باید عرض کنیم بحث گرفتن برائت پزشک از بیمار در ماده ۴۹۵ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲، صراحتاً اشاره شده است.
در این ماده قانونی در خصوص برائت و تقصیر پزشک ۴ حالت را میتوان در نظر گرفت که حکم هر کدام در این ماده بیان شده است.
حالت اول: پزشکي که از بیمار برائت گرفته و تقصير کرده، مسؤوليت دارد.
حالت دوم: پزشکي که از بیمار برائت گرفته و تقصير نکرده، مسؤوليت ندارد.
حالت سوم: پزشکي که از بیمار برائت نگرفته و تقصير کرده، مسؤوليت دارد.
حالت چهارم: پزشکي که از بیمار برائت نگرفته و تقصير نکرده، مسئوليت ندارد.
با بررسی چهار حالت فوق در میابیم که در هر صورتی که پزشک مرتکب تقصیر شود، مسئولیت دارد، چه برائت گرفته باشد و چه برائت نگرفته باشد. این موضوع را بند ج ماده ۱۵۸ قانون فوق الذکر نیز در آنجا که رعایت موازین فنی و علمی و نظامات دولتی را شرط رفع مسئولیت کیفری پزشک میداند، بیان تأیید مینماید. پس در اصل ماجرا تفاوتی بین پزشک و مسئولین باشگاه کوهنوردی یا آژانس گردشگری نیست. پس فایده عملی این ماده قانونی و آوردن بحث برائت چیست؟ پاسخ این پرسش آن است که به عقیده برخی حقوقدانان چنانچه پزشک از بیمار برائت بگیرد و مرتکب تقصیر هم بشود (یعنی حالت اول) چون اصل بر عدم ضِمان پزشک است، اثبات تقصیر به عهده بیمار است. یعنی بیمار باید به عنوان شاکی یا خواهان با ارجاع امر به کارشناس و بررسیهای فنی اثبات نماید که پزشک مقصر است. ولی در زمانی که پزشک از بیمار برائت نگیرد و مرتکب تقصیر شود(یعنی حالت سوم)، چون اصل بر ضِمان پزشک است، اثبات عدم تقصیر بر دوش پزشک است. یعنی این پزشک است که باید عدم تقصیر خود را اثبات نماید. حالت دوم و چهارم هم که به دلیل عدم تقصیر پزشک مسئولیتی بار نخواهد شد.