خطرات کوهنوردی در زمستان: ۲۷ نکته و راهکار

دنیای کوهنوردی در زمستان با آنچه که در تابستان تجربه می کنید متفاوت است. کوهها در زمستان به طرز شگفت انگیزی سرد هستند. دمای اکثر قله ها نسبت به تابستانشان بین ۲۰ تا ۴۰ درجه سردتر است. بارش برف و باد و دیگر موارد باعث می شود حتی باتجربه ترین کوهنوردان هم در این فصل به چالش کشیده شوند. یکی از اشتباهاتی که اکثر افراد انجام می دهند این است که با دیدگاه کوهنوردی در تابستان به استقبال زمستان می روند و این می تواند به شدت خطرآفرین شود. در این مقاله به معرفی مهم ترین خطرات کوهستان می پردازیم و در پس هر خطر به برخی نکات کلیدی برای مدیریت آن اشاره خواهیم کرد. همچنین سعی کردیم در هر مورد مثالهایی ذکر کنیم که درک آنرا برایتان آسان تر کند.

تغییرات آب و هوا

تغییرات آب و هوا را به هیچ عنوان دست کم نگیرید زیرا یک قضاوت اشتباه ممکن است عواقب جدی برایتان داشته باشد. همچنین نکته مهم در این رابطه این است که دقت پیش بینی ها در زمستان کمتر از تابستان است و معمولا پیش بینی های موجود در وب سایت ها هر روز تغییر می کند. همچنین گستره تغییرات هم بیشتر از فصول گرم سال خواهد بود، به این معنا که میزان تغییرات هم بیشتر است.

تغییرات آب و هوایی می تواند به قدری شدید باشد که حتی در کوههای نسبتا آسان هم غافلگیر کننده شود. یکی از مثالهای تلخ در این رابطه حادثه ۵ دی ۱۳۹۹ بود کخطرات کوهنوردی در زمستان: ۲۷ نکته و راهکاره در آن گروهی از کوهنوردان در مسیر کلکچال جان خود را از دست دادند. در این روز پیش بینی های آب و هوای بد توسط هواشناسی اعلام شده بود اما وضعیت هوا از چیزی که اعلام شده بود هم بدتر شد. بر اساس برخی ایستگاه پنجم تله کابین سرعت باد ۱۳۷ کیلومتر در ساعت را ثبت کرد.

نکته مهم اینکه غافلگیر شدن در اثر تغییرات آب و هوایی برای همه اعم از باتجربه و کم تجربه می تواند خطرناک شود. کوهنوردان با تجربه هم گاها به دلیل دست کم گرفتن شرایط غافلگیر می شوند که نمونه آن هم کم نیست.

برای مدیریت شرایط آب و هوایی حتما در چند روز مانده به برنامه شرایط آب و هوایی را بررسی کرده و در روز قبل از برنامه هم این شرایط را مجددا چک کنید. یکی از نکاتی که در اینجا اهمیت دارد، رویکرد بالغ و عدم نگاه احساسیست. همه ما ممکن است درگیر رقابت و مواردی از این دست شویم اما برای سالم ماندن باید بتوانیم در وهله اول ذهنمان را به خوبی کنترل کنیم. گاهی نرفتن بهترین راه ادامه دادن است.

برف و یخ

برف یک نعمت است اما همین نعمت می تواند تبدیل به یکی از بزرگترین خطرات کوهنوردی در زمستان شود. عامل اصلی در بروز چند خطر برف است که اولین مورد آن بهمن می باشد. بهمن در کوهنوردی به علت تشکیل پشته برف ناپایدار ایجاد می شود که به راحتی می تواند نفرات را در خود ببلعد.

شکل دیگر خطر ایجاد شده به واسطه برف ایجاد نقاب برفی است. نقاب برفی معمولا بر روی یالها یا برج های سنگی ایجاد می شود و تحت تاثیر باد شکل می گیرد. نقاب های برفی به راحتی ممکن است در زیر پا بشکنند و منجر به سقوط فرد شوند.

از دیگر خطرات مرتبط با برف کند شدن سرعت صعود است که باعث طولانی شدن برنامه و از دست دادن زمان می شود. از دست دادن زمان می تواند به معنای برخورد با تاریکی در بازگشت و گم شدن یا سایر موارد باشد.

و یخ هم خود داستان اضافه بر این است. همه تجربه سرخوردن یا زمین خوردن را یخ حتی در هموارترین مسیرها را دارند. این تجربه در شرایط زمین ناهموار کوهستان می تواند به شدت خطرناک تر بوده و آسیب بیشتری ایجاد کند.

مدیریت خطرات برف و یخ

یکی از موارد مهم در برخورد با برف هم توجه به پیش بینی هواست البته در اینجا لازم است چند روز پیش از برنامه هم به خوبی بررسی شوند. برف سنگین حداقل ۳۶ ساعت زمان نیاز دارد تا به طور نسبی تثبیت شود. این مورد به خصوص در مسیرهایی که در معرض بهمن هستند اهمیت پیدا می کند.

در مورد عبور از نقابها نیز مساله تثبیت برف اهمیت دارد اما به علاوه آن بهتر است دمای هوا پایدار و سرد باشد. دمای هوای متغیر و گرم شدن بیش از حد هوا در طول روز می تواند احتمال شکستن نقاب را به شدت افزایش دهد. همچنین نکته دیگر در عبور از نقاب ها توجه به خط الراس نظامی است. در لبه یالها معمولا نقاب ها بیشتر شکل می گیرند و یکی دو متر پایین تر امن تر خواهد بود، البته بررسی این موضوع نیاز به تجربه و مهارت بالا به خصوص در قسمت های باریک دارد.

مهارت بیشتر در دست به سنگ هم برای مدیریت این خطر اهمیت دارد. به طور مثال در عبور زمستانی از خط الراس دارآباد توچال به جهت اجتناب از برخورد با حجم بالای برف لازم است در لبه خط الراس و تیغه حرکت کنید که از هر دو طرف در معرض شیب تند قرار خواهید گرفت. در حالی که در تابستان نفرات از زیر تیغه ها عبور می کنند و اصولا با این قسمت درگیر نمی شوند.

کسب مهارت در کار با ابزار برف و یخ شامل کلنگ و کرامپون نیز برای مدیریت شرایط کوهستان در زمستان اهمیت دارد. تکنیک صعود با کرامپون، گیره گرفتن با لبه تبریخ و کرامپون، کوهپیمایی در برف و یخ با این ابزارها را باید تمرین کرد تا بتوانید در شرایط حساس به خوبی آنها را به کار ببرید.

سرمازدگی یکی از مهمترین خطرات کوهنوردی در زمستان است که می تواند به از دست دادن اعضای بدن یا حتی مرگ بیانجامد.

دمای پایین و اتلاف حرارتی

یکی از مهمترین خطرات کوهنوردی در زمستان دمای به شدت پایین است که خود می تواند علت چند مشکل خطرناک دیگر باشد. از جمله این موارد می توان به هایپوترمی و سرمازدگی اشاره کرد.

در هایپوترمی دمای هسته مرکزی بدن افت کرده و مکانیسم کلی بدن به دلیل سرما مختل می شود. هایپوترمی می تواند در درجات مختلف بروز کرده و حتی به مرگ فرد بیانجامد. نکته مهم پیرامون هیپوترمی این است که حتی در دمای ۱۵ درجه بالای صفر هم امکان بروز آن وجود دارد.

سرمازدگی نیز یکی دیگر از مشکلات تحت تاثیر سرما می باشد. در سرمازدگی اما بدن به دلیل نیاز به خون برای عملکردهای اصلی خود ارسال خون به اعضای دورتر مانند انگشتان پا و دست را محدود کرده و در نتیجه عدم خونرسانی ممکن است این اعضا دچار سرمازدگی شوند. سرمازدگی نیز در درجات مختلف بروز می کند و در صورت عدم توجه می تواند حتی به قطع عضو یا مرگ در اثر عفونت منجر شود.

مدیریت و کنترل خطرات سرما

مهمترین نکته در مدیریت این خطر توجه به سیستم لایه بندی پوشاک در کوهستان و کوهنوردی است. این سستم به شما انعطاف پذیری کافی برای کم کردن و اضافه کردن لباس می دهد و به دلیل ایجاد دیواره های هوا در بین لایه های مختلف عایق بهتری ایجاد خواهد کرد. برای درک بهتر مقاله سیستم لایه بندی پوشاک در کوهنوردی را بخوانید.

نکته دیگر توجه به نقاط اتلاف حرارتی می باشد. دست ها، مچ دست، سر و گردن از مهمترین نقاطی است که باید به آنها توجه کنید. استفاده از دستکش کوهنوردی مناسب، کلاه گرمایشی خوب و در شرایط باد استفاده از کلاه کولاک که سایر سر شما باشد تا حد زیادی جلوی اتلاف حرارتی را خواهد گرفت.

یکی دیگر از موضوعاتی که باید به آن توجه داشته باشید لزوما خشک ماندن و تنفسی بودن پوشاک کوهنوردی مانند کاپشن کوهنوردی است. این لایه ها باید خاصیت تنفسی داشته باشند تا رطوبت ناشی از عرق بدن را به بیرون هدایت کنند. تعریق باعث خیس شدن می شود و کسی که خیس است گرم نخواهد شد.

کفش کوهنوردی هم به عنوان نکته اساسی پیرامون خطرات کوهنوردی در زمستان مدنظر داشته باشید. کفش های کوهنوردی زمستانی ضدآب هستند و دارای لایه بندی در زیره و رویه کفش می باشند. کفش های ترکینگ مناسب کوهنوردی در ارتفاعات نمی باشند. کفش کوهنوردی زمستانی در دسته های نیمه سنگین، سنگین تک پوش، دوپوش … در توسط تولید کنندگان مختلف ارایه می شوند.

باد

باد در کوهستان جدی تر از چیزیست که فکر می کنید. حتی با سالها کوهنوردی هم می توان به راحتی توسط باد غافلگیر شد. “دمای حسی” چیزیست که تحت تاثیر باد کاهش می یابد که ما به آن دمای احساسی یا windchill نیز می گوییم. از نگاه یک قاعده سرانگشتی هر ده کیلومتر افزایش سرعت باد می تواند دمای حسی را ۳ تا ۵ درجه کاهش دهد. یعنی به ازای باد با سرعت ۵۰ کیلومتر در ساعت باید منتظر کاهش حسی دما بین ۱۵ تا ۲۵ درجه باشید. حال فرض کنید که دمای هوا بدون باد در قله علم کوه در فصل زمستان منفی ۱۵ درجه می باشد. یک باد ۴۰ کیلومتر در ساعت دمای حسی را به حدود ۳۰ درجه زیر صفر کاهش خواهد داد. در دمای سی درجه زیر صفر هم یک بطری آب تنها در ۵ دقیقه به طور کامل یخ می زند.

باد می تواند خطرات ناشی از سرما، گم شدن، سقوط از نقاب و بهمن را افزایش دهد.

مدیریت باد

خوشبختانه در سایت های هواشناسی علاوه بر میزان بارش و دمای هوا می توانید سرعت باد و همچنین دمای احساسی تحت تاثیر باد را نیز ببینید و بررسی کنید.

پوشاندن درست سر و صورت، استفاده از کاپشن کوهنوردی مناسب، استفاده از عینک و کلاه کولاک، و به همراه داشتن لایه پوشاک اضافه مانند کاپشن پر کوهنوردی از جمله مواردی هستند که حکم ضربه گیر شما در برابر بادهای سهمگین کوهستان را خواهند داشت.

کم آبی بدن

کم آبی یکی از شایع ترین موارد در محیط های سرد است. دلیل این امر از آنجا ناشی می شود که در هوای سرد، افراد تمایل دارند کمتر از آنچه باید، بخورند و بیاشامند و در نتیجه دچار کم آبی شوند. در حالی که این ممکن است در زندگی روزمره که کم آبی خفیف به سادگی باعث ناراحتی (تشنگی) می شود، مشکل بزرگی نباشد، از دست دادن مایعات در فضای باز می تواند عواقب جدی داشته باشد زیرا می تواند به راحتی و به سرعت باعث خستگی، بی نظمی و سردرد شود. اگر این برای نگرانی شما کافی نیست، به یاد داشته باشید که کم آبی عاملی برای تعدادی از بیماری های کوهستانی مانند بیماری ارتفاع، هیپوترمی و سرمازدگی است. آب را در دسترس داشته باشید و بلافاصله قبل و در طول کوهنوردی زمستانی مقدار زیادی آب بنوشید تا عواقب از دست دادن رطوبت در هوای سرد و خشک را کاهش دهید. همچنین، جایگزینی الکترولیت های از دست رفته به دلیل تعریق بیش از حد در طول سفرهای سنگین در مسیر را در نظر بگیرید.

منتظر نمانید تا تشنه شوید. همچنین به همراه داشتن فلاسک را در نظر داشته باشید.

گم شدن

به دلایلی مختلفی امکان گم شدن در فصل زمستان مشخصا از تابستان بیشتر است. باد و کولاک برف، مه، خلوت بودن محیطهای کوهستانی، تغییر شکل مسیر، پر شدن مسیر برف کوبی، جاماندن اعضا از گروه به دلیل سنگینی صعود، از مواردی هستند که احتمال گم شدن را افزایش می دهند.

مسیریابی در زمستان متفاوت از تابستان است چرا که علائم مسیر در بسیاری از موارد غیرقابل تشخیص هستند. همچنین مسیرهای زمستانی در قلل مختلف با مسیر تابستانی تفاوت دارند. به طور مثال مسیر زمستانی صعود قله سرکچال از طریق یال سرلجنی است در حالی که مسیر صعود تابستانی از روستای سپیدستان می باشد.

به یاد داشته باشید که حتی باتجربه ترین کوهنوردان نیز می توانند گم شوند، با این حال، آنها معمولاً برای رویارویی با مشکلات به روشی معقول آماده هستند. حمل غذا، لباس و وسایل کافی می تواند برای زنده ماندن در سردرگمی موقت ضروری باشد و آنها این را می دانند.

نکته مهم دیگر اینکه پیدا کردن فرد گم شده در زمستان به مراتب سختتر از تابستان خواهد بود، پس بهتر است گم نشویم.

جمع بندی

علاوه بر خطراتی که در بالا ذکر کردیم موارد دیگری را می توان بر شمرد. از جمله اینکه در زمستان به دلیل کاهش فشار هوا احتمال ارتفاع زدگی بیشتر است یا اینکه به دلیل سردی کوهستان بیشتر در معرض حمله حیوانات قرار خواهید گرفت.

نکته مهم این است که کوهنوردی زمستانی به شکل جدی آن برای همه مناسب نیست. کسب آمادگی فیزیکی کافی، یادگیری مهارت ها و تجربه اندوزی تدریجی، تجهیز شدن به لوازم کوهنوردی مناسب و … از مواردی هستند که برای کوهنوردی در زمستان و لذت بردن از آن بایست مدنظر داشته باشید.