رضا زارعی رئیس فدراسیون كوهنوردی و صعودهای زمستانی و «حمید مساعدیان» مسئول جستجو و امداد فدراسیون با حضور و شركت در میزگرد خبرگزاری جمهوری اسلامی به تشریح صعود ناموفق كول جنون و بررسی و آسیب شناسی دلایل این حادثه تاسف بار پرداختند.
رئیس فدراسیون كوهنوردی و صعودهای زمستانی گفت: صحبت كردن در خصوص مقصر یا مقصران این حادثه در حال حاضر امكانپذیر نیست، اما با چیدن عوامل و اشتباهات برنامه این صعود شاید زوایایی از این حادثه روشن شود تا بار دیگر شاهد بروز چنین حوادثی تلخ در عرصه كوهنوردی كشور نباشیم.
زارعی در ادامه با بیان اینكه برگزاری دوره های آموزشی، به روز آمد كردن دانش كوهنوردان به علم روز دنیا و قوانین كوهنوردی از وظایف فدراسیون است، افزود: اما برنامه ریزی و زمان بندی یك صعود با كمترین ضریب خطر جزو وظایف این فدراسیون نیست و متوجه باشگاه هایی است كه به عنوان مراكز حرفه ای این رشته فعالیت می كنند.
زارعی گفت: اصولا در ایران پایان یك هفته مبنای كوهنوردی قرار می گیرد بویژه اگر مناسبتی در پایان هفته تعداد روزهای تعطیل را افزایش دهد. بر همین اساس تیم كوهنوردی استان خراسان رضوی برای صعود كول جنون در اشترانكوه از مدت ها طوری برنامه ریزی كرده تا به طور مثال روز چهارشنبه میلاد پیامبر (ص) كوهنوردان پای كوه بوده ، پنجشنبه صعود كنند و روز جمعه نیز به شهر و خانه خود بازگردند.
وی ادامه داد: اما هوا و هواشناسی خود را با برنامه كوهنوردان هماهنگ نمی كند ، بنابراین وقتی هواشناسی اعلام می كند كه هوای ایران در سلسله جبال البرز و زاگرس و عموم كشور با بارش همراه است، حالا اجرای برنامه از پیش تعیین شده نیاز به مدیریتی خوب دارد زیرا در صورت تصمیم به صعود باید یكسری قوانین رعایت شود و یا اجرای برنامه با تاخیر مواجه می شود كه می تواند این تاخیر حتی تا یكسال هم باشد.
زارعی گفت: بنابر این نخستین و بزرگترین ایرادی كه به تیم صعود خراسان رضوی وارد است، اینكه وقتی چهارشنبه وارد منطقه می شود با وجود اینكه متوجه دگرگونی و نامناسب بودن هوا شده و هشدارهایی نیز از هفته قبل در خصوص این دگرگونی دریافت كرده ، صعود را آغاز می كنند و علی رغم خرابی هوا و بارش شدید در میانه برنامه صعود برای ادامه اصرار می ورزند.
به گفته این كارشناس كوهنوردی، سرپرست در شرایط كنونی تیم مانند راننده ای است كه پیچ ها و نقاط مخاطره آمیز را جاده می داند، هشدارها و علایم را دیده است اما بی توجه به همه این ها با سرعت به راه خود ادامه می دهد و در این حالت بروز حادثه یا تصادف غیر عادی نیست.
وی با بیان ایكه این حادثه شروعش یك اشتباه محض از طرف تیم برگزار كننده صعود بوده است ، گفت: اشتباه دوم اینكه وقتی گروه صعود كننده متشكل از دو تیم هستند باید پیش از صعود به ارتفاعاتی چون دماوند یا كول جنون برای هماهنگی بیشتر باید قبلا در صعودهای كم ارتفاع تر قلل ۲۵۰۰ متر ، گلگشت یا صعود قله توچال یكدیگر را همراهی كرده باشند تا علاوه بر آشنایی اعضای دو تیم با یكدیگر، سرپرست با افراد و توانایی های آنان اشنا می شود.
زارعی با یادآوری اینكه دو باشگاه كوهنوردی خراسان رضوی كه در قالب یك تیم وارد منطقه اشترانكوه شده اند ، پیش تر هیچ تجربه مشترك كوهنوردی و آشنایی با یكدیگر را نداشته اند ، ادامه داد: در برنامه صعود كول جنون اعضا دو باشگاه به صرف فراخوان سرپرست تیم وارد منطقه می شوند و این درحالی است كه برخی از آنان تجربه صعود به این قله در تابستان را داشته و برخی دیگر هیچ تجربه ای از این قله ندارند و تنها به صرف داشتن آموزش پیشرفته و مثلا شناخت طناب و انواع گره یا سنگنوردی در قال یك تیم صعود را آغاز می كنند كه این دومین اشتباه این تیم كوهنوردی محسوب می شود.
رئیس فدراسیون كوهنوردی ادامه داد: سرپرست تیم كوهنوردی خراسان یك مسیرفنی را انتخاب می كند و اگر چه سایر مسیرها نیز فنی هستند، اما وی با توجه به شرایط قله و وضعیت آب و هوا سخت ترین مسیر ممكن را انتخاب می كند.
زارعی گفت: براساس قوانین و آیین نامه های كوهنوردی در یك مسیر عادی در صعود یك تپه هر ۱۲ كوهنورد باید یك مربی داشته باشند و اگر چه تیم خراسان رضوی به تعداد كافی مربی برای اعضا در نظر گرفته بود، اما با توجه به انتخاب یك مسیر فنی سخت نباید تعداد كوهنوردان بیشتر از پنج نفر بود ، درحالی كه تیم خراسان رضوی متشكل از ۱۴ كوهنورد و یك راهنما و این مساله صعود را با كندی مواجه ساخته بود.
وی یادآوری كرد: طبیعی است برنامه كوهنوردی كه باید بین ساعت ۱۱ تا ۱۲ ظهر و حداكثر ساعت ۱۴ با صعود قله پای تا ساعت ۱۶ ادامه می یابد كه این سومین اشتباه تیم صعود كننده به كول جنون محسوب می شود.
به گفته زارعی با توجه به قانون كوهنوردی ، با توجه به انرژی كوهنوردان در صبح ، روشنی هوا و ثبات بیشتر هوا پیش از ساعت ۱۴، كوهنوردان باید قبل از ساعت ۱۴ محل را تخلیه كنند.
رئیس فدراسیون كوهنوردی ادامه داد: صعود تیم كوهنوردی خراسان رضوی ساعت ۱۱ تمام نشده و اعضا همچنان در مسیر صعود به قله قرار داشتند و از سوی دیگر بارش هم شروع و هوا به سرعت دگرگون و بی ثبات شده بود.
وی ادامه داد: سرپرست تیم در این وضعیت متوجه می شود تعدادی از اعضا ضعیف تر هستند و تصمیم به برگرداندن تعدادی از آنان می كند اما اشتباه بعدی را اینجا مرتكب می شود كه نفر فنی تیم كه پیش تر تجربه صعود به كول جنون را دارد همراه این نفرات برگردانده می شود و این درحالی است كه نفرات بی تجربه تر صعود را ادامه می دهند.
این مسئول كوهنوردی كشور گفت: وقتی ساعت از ۱۴ می گذرد و تیم كوهنوردان هنوز موفق به صعود قله نشده است، یعنی از مرز خطر عبور كرده و جدا از خطر دگرگونی هوا ، به دلیل بارش، رعد و برق و صاعقه نیز به عنوان دومین مخاطره كوهستان، تیم را تهدید می كند.
زارعی گفت: ساعت ۱۶ تیم موفق به صعود می شود و با توجه به تهدید صاعقه قصد تخلیه منطقه را دارد و در این لحظه تیم بنابر خواست سرپرست برای فرار از صاعقه مرتب ارتفاع كم می كند و به همین دلیل مسیر اصلی را رد می كند و در مسیر دوم كه مسیر خطرناكی در زمستان محسوب می شود و خطر سقوط بهمن وجود دارد، حركت می كند.
رئیس فدراسیون كوهنوردی اضافه كرد: حال با توجه به شرایط موجود سرپرست تصمیم به تقسیم دوباره تیم می گیرد تا گروهی جلوتر بروند و برای استقرار تیم دوم كه خسته تر هستند و برخی از آنان با خطر سرمازدگی شدید (هایپوترمی ) مواجه اند، به آنان ملحق شوند.
وی ادامه داد: گروه اول وارد كف دره شده و به دلیل نشناختن مسیر اقدام به درست كردن غار برفی می كند اما در این حین متوجه خیس بودن لباس یكی از اعضا شده و از غار خارج می شوند و به سمت گروه سه نفره ای كه در مسیر صعود از تیم جدا شده اند حركت می كنند كه در حین این حركت دو گروه كه متشكل از هشت نفر هستند توسط سقوط بهمن در دهلیز كوه غافلگیر و در زیر برف مدفون می شوند.
به گفته زارعی با توجه به اینكه برف این منطقه یخ زده و تخته ای است افراد در همان ابتدا كشته می شوند.
این كوهنورد با سابقه كشورمان اضافه كرد: عشق به صعود به قله ای سخت و از سوی دیگر اشتباهات متعدد و پی درپی موجب به مخاطره افتادن این تیم شد و در نهایت گریبان تعداد زیادی از این نفرات را گرفت.
** همكاری تیم های امدادی عامل سرعت در یافتن اجساد كوهنوردان
زارعی گفت: همكاری نزدیك و هماهنگ تیم های امداد و نجات هلال احمر و گروه های كوهنوردی حاضر در منطقه اشترانكوه و كول جنون، موجب شناسایی سریع محل اجساد و خارج كردن كوهنوردان از زیر بهمن شد.
وی برگزاری دوره های آموزشی جست وجو و نجات در برف برای كوهنوردان را عامل مهم دیگری برای تسریع در روند شناسایی و كشف اجساد كوهنوردان مدفون در بهمن كول جنون عنوان كرد.
به گفته رئیس فدراسیون كوهنوردی و صعودهای زمستانی، اطلاعات جمع آوری شده در محل حادثه بویژه پیدا شدن چند كوله كوهنوردی كمك كرد تا سریع تر كوهنوردان شناسایی شوند.
زارعی با بیان اینكه در بهمن زمان طلایی ۲۰ دقیقه است، گفت: البته افرادی نیز بعد از سه تا پنج ساعت زنده از زیر بهمن خارج شده اند كه عموما زمانی است كه برف پودری بوده نه اینكه برف آبكی ، یخ زده و تخته ای است، زیرا كوهنوردان در این صورت به دلیل سنگینی تكه های برف و یخ فرد در اولین برخورد تلف می شوند.
** كوهنوردان حرفه ای باید از اسكی اولانژ ترانسیور یا زنده یاب استفاده كنند
زارعی در ادامه گفت: همه كوهنوردان حرفه ای موقع ورود به مناطق كوهنوردی مثل آلپ از وسیله ای به نام اسكی اولانژ ترانسیور (زنده یاب ) استفاده می كنند كه بعد از گذشتن از روی سر خیلی محكم در ناحیه كمر بسته می شود طوری كه هیچ بهمنی نتواند آن را باز كند.
به گفته رئیس فدراسیون كوهنوردی، زنده یاب ها حاوی گیرنده و فرستنده هستند و كوهنوردان یا اسكی بازان بعد از ورود به منطقه كوهنوردی یا اسكی فرستنده را روشن می كنند و در صورت بروز بهمن ، اگر فردی نجات یافت یا افرادی كه برای كمك وارد منطقه می شوند گیرنده های این وسیله را روشن می كنند.
وی ادامه داد: وقتی گیرنده روشن می شود هر چه به فرد مدفون شده در بهمن نزدیك می شوند صدای بوق شدت گرفته و یا اعداد كوچكتر می شوند و این وسیله یك دستگاه حرفه ای برای نجات یا یافتن اجساد كوهنوردان مدفون شده در بهمن است.
زارعی در خصوص اینكه آیا تیم كوهنوردی خراسان شمالی از زنده یاب استفاده كرده بودند یا خیر ؟ گفت: روی لباس های اصلی و حرفه ای كوهنوردان امكانات زنده یاب تعبیه شده است، اما هیچ یك از این افراد زنده یاب نداشتند، هرچند كه تعدادی از كوهنوردان حاضر در تیم امدادی به امكانات زنده یاب مجهز بودند.
وی اضافه كرد: در حال حاضر در همه دنیا استفاده از زنده یاب برای كوهنوردان و اسكی بازان الزامی است و همه كوهنوردان اروپایی در صعود از هیمالیا یا كوهنوردی در سایر نقاط جهان از آن استفاده می كنند، اما در ایران فرهنگ استفاده از آن با عنوان اینكه قیمت آن گران است، نهادینه نشده است .
به گفته زارعی نكته جالب اینكه شاید امروز قیمت یك اولانژ ترانسیور یا زنده یاب در بازار ایران چیزی نزدیك به یك میلیون و ۶۰۰ هزار تومان است كه شاید هزینه یك دست لباس برخی افراد نباشد.
لباسی كه می تواند به كمك كردن كوهنوردان یا حتی پیدا شدن اجساد آنان در زمان بسیار كوتاه كمك جدی كند.
وی میل سونداژ را دومین وسیله موثر برای جست وجو و نجات مدفون شدگان در بهمن عنوان كرد و گفت: از این وسیله طی چند دهه قبل هم استفاده می شده و همچنان كارایی خود را دارد اما نكته قابل توجه این است بعد از وقوع این حادثه و پس از اینكه هیات كوهنوردی استان مركزی تعدادی میل سونداژ به منطقه ارسال كرد تا كار كاوش و یافتن سریع تر انجام شود وقتی ما تصمیم گرفتیم این تعداد را از بازار تهیه و به آنان باز گردانیم متوجه شدیم در بازار كشور كمتر از ۳۰ میل سونداژ وجود دارد.
**امداد غیرتخصصی می تواند تعداد كشته و مجروحان را تا چند برابر افزایش دهد
«حمید مساعدیان» نیز در ادامه این نشست گفت: بعد از بروز بهمن و براساس قوانین كوهنوردی تا ۴۸ ساعت هیچكس نباید وارد حوزه بهمن شود، زیرا ممكن است تلفات بهمن تا چند برابر افزایش یابد.
وی با اشاره به بروز حادثه بهمن در سال ۸۸ اشاره كرد و گفت: در این حادثه یك نفر از كوهنوردان در اثر سقوط بهمن در زیر برف مدفون شد و سایر اعضا تیم بدون توجه به تدابیر لازم برای كمك به فرد بهمن زده به محل هجوم آوردند كه بهمن دوم فرو ریخت و این نفرات نیز در زیر برف مدفون و كشته شدند.
وی بزرگترین ایراد وارده به حوزه امداد و نجات را فشار افكار عمومی برای امداد رسانی عنوان كرد و گفت: افكار عمومی به دلیل تخصصی بودن امدادرسانی به آسیب دیدگان از سقوط بهمن اگاهی كافی ندارد لذا فشار افكار عمومی منجر به تصمیمات اشتباه از سوی افراد مسئول می شود.
به گفته وی، پس از انتشار خبر اولیه سقوط بهمن در كول جنون فرماندهی از تهران دستور امدادرسانی را صادر كرد و امداد گران جاده ای وارد منطقه و با وجود خطر جدی سقوط دوباره بهمن موفق به پیدا كردن نخستین جسد در منطقه شدند.
مساعدیان ادامه داد: این شبیه بحث زلزله است كه افراد به دلیل هیجان ایجاد شده برای كمك وارد منطقه زلزله زده می شوند و پس لرزه ها موجب آسیب دیدگی این افراد و حتی مرگ برخی از آنان می شود.
زارعی در این خصوص ادامه داد: بعد از پیدا شدن نفر اول توسط امدادگران جاده، نیروهای هلال احمر و كوهنوردان آموزش دیده وارد منطقه شدند و پس از پیدا شدن شواهد با ایجاد خط دشتبانی (قرار گرفتن افراد در كنار یكدیگر به فاصله عرض یك شانه ) در منطقه تعیین شده با سواندژ زدن در مجموع هفت جسد دیگر نیز كشف شد و نفر هشتم نیز با تونل زدن پیدا شد و در مجموع طی هفت روز جسد هر ۹ نفر پیدا شد.
** هنوز تعیین مقصر امكان پذیر نیست
رئیس فدراسیون كوهنوردی در خصوص اینكه چه فرد یا افرادی مقصر برنامه كوهنوردی به كول جنون هستند؟ گفت: باید زوایای كار كاملا سنجیده شود حتی باید بررسی شود كه آیا همه كوهنوردان دو گروه آموزش های لازم را دیده بودند برخی ایراد به مدیریت و برخی به سرپرست این گروه كوهنوردی باز می گردد.
زارعی گفت: باید از باشگاه ها پرسید چرا دو تیم نا آشنا با هم در كنار هم قرار گرفته اند و چرا افراد لباس و تجهیزات مناسب به همراه نداشته اند كه لباس خیس یكی از كوهنوردان و عینك یخ زده دیگری بیانگر نامناسب بودن لباس و تجیهزات است.
وی ادامه داد: فدراسیون در دوره های آموزشی به سنگنوردان و كوهنوردان ضرورت استفاده از تجهیزات را یادآوری می كند و پیشنهاد می دهد كه هنگام كوهنوردی از دستگاه زنده یاب یا میل سونداژهای سبك استفاده كنند، اما امكان ایجاد الزام برای استفاده از آن ها را ندارد.
رئیس فدراسیون كوهنوردی یادآوری كرد: ما متولی آموزش هستیم سازمان امدادی نیستیم و متاسفانه در حالی كه فدراسیون هشدارهای لازم را در خصوص هوا و شرایط صعود داده بود، اما افراد بدون توجه به شرایط منطقه اقدام به صعود كردند.
زارعی گفت: داشتن گواهینامه رانندگی به معنی این است كه فرد با قوانین و تابلوهای راهنمایی آشنا است و باید در جاده به تابلوهای هشدار دهنده توجه كند زیرا در هر پیچ پلیسی برای یادآوری دوباره قوانین و توضیح در مورد تابلوها نایستاده است.
وی گفت: همه كوهنوردان می دانند در منطقه ای كه بارش هست، نباید باتوم یا كلنگ كوهنوردی را در دست گرفت یا از كوله بیرون زده باشد، اما متاسفانه با وجود آگاهی از خطر برخورد صاعقه برای اینكه كلنگ هایشان را از دست ندهند حاضر به زمین گذاشتن آن نیستند.
مساعدیان نیز گفت: حضور فردی كه دچار هایپو ترمی یا سرمازدگی شدید شده، بیانگر این است كه افراد لباس مناسب نیز نداشته اند.
وی خاطر نشان كرد: ضمن اینكه افرادی كه قصد صعود به ارتفاع چهار هزار متری را دارد باید پیش تر برای هماهنگی و سازگاری بدنشان باید به قلل كم ارتفاع تر صعود كرده باشند و سرمازدگی حاد برخی كوهنوردان حكایت از كم تجربگی آنان در این زمینه دارد.
به گزارش بام نیوز ۱۴ كوهنوردی همراه با یك راهنمای محلی ۱۵ آذرماه ۹۶ اقدام به صعود از كول جنون كردند، اما در مسیر بازگشت دچار حادثه سقوط بهمن شده و ۹ تن از آنان پس از مدفون شدن در زیر برف كشته شدند.
قله كول جنو یا كول‌جنون با ارتفاع سه هزار و ۸۵۰ متر، شرقی‌ترین قله بر روی خط‌الراس اشترانكوه است كه پس از در قلهٔ علم‌كوه دومین قلهٔ فنی ایران به حساب می‌آید.
این قله به دلیل داشتن یال های زیاد و صدای مخوفی كه از سقوط بهمن در دره های این كوه ایجاد می شود، به زبان محلی كول جنو یا كول جنون نامیده می شود.
سلام من بچه ی این منطقه و بیش از ۷ بار به اشترانکوه یا آلپ ایران صعود گرده ام . درجوانی مسیر قله را برای رسیدن به دریاچه گهر استفاده میکردیم.کول جنون در چله کوچیکه یا اول آذر تا بیست دی با خودش خلوت میکند و کسی حق ندارد به حریم او پا بگذارد تا کنون هرکس در این تاریخ به کول جنون رفته برنگشته است. من این روایت را از پدر بزرگم و او نیز از پدر بزرگش شنیده بود. در این زمان از سال نعره های کول جنون را از کوهپایه ها به راحتی میتوان شنید.در این زمان نباید به کول جنون رفت حتی اگر قله های هیمالیا را فتح کرده باشی .