آستارا که در آخرین نقطه جغرافیایی شمال غرب کشور قرار گرفته با ۲۰۰ کیلومتر فاصله از رشت مرکز استان گیلان و ۴۹۳ کیلومتر مربع وسعت، دارای ۳۸.۵ کیلومتر مرز مشترک خشکی، رودخانه ای و ریلی با جمهوری آذربایجان و ۱۵ کیلومتر مرز ساحلی است. این شهرستان که در ساحل غربی دریای خزر و در شمالی‌ترین نقطه گیلان واقع شده، با داشتن آمیزه‌ای از جذابیت‌های گردشگری اعم از کوهستانی، تجاری، مرزی و ساحلی از سه دهه پیش تاکنون به قطب گردشگری – مرزی شمال ایران تبدیل شده است. آستارا که مهمترین مسیر خروجی ترانزیتی و فعال‌ترین مرز زمینی صادراتی کشور محسوب می‌شود، با داشتن گمرکی فعال دارای سه مرز زمینی، ریلی و آبی با جمهوری آذربایجان بوده و این نیز سبب رونق در مبادلات مرزی، تجاری و گردشگری بین‌المللی شده است.
این شهرستان که از جاده و نوار زیبا و دیدنی خط نوار مرزی بهره مند است، سرسبزترین نقاط جنگل‌های هیرکانی خزری – مرزی ایران را در خود جای داده است و به دلیل داشتن سواحل ماسه‌ای زیبا در کنار دریای خزر و مرز دریایی و ریلی با کشور آذربایجان و کوهستان بسیار زیبا و پرپیچ و خم گردنه مرزی حیران که در جاده آستارا به اردبیل قرار دارد، از آوازه بسیاری در میان طبیعت دوستان برخوردار است.
گردشگری مرزی آستارا که خود ظرفیتی در راستای اقتصاد بدون نفت است از جایگاه ویژه ای برخوردار است و گذرگاه مرزی – زمینی آستارا در شمال غربی استان گیلان یکی از مهمترین نقاط مرزی و پرتردد جمهوری اسلامی ایران است که در داخل شهر مرزنشین آستارا و در حاشیه رودخانه مرزی آستارا چای به موازات دو شهر هم نام آستارای جمهوری اسلامی ایران و آستارای جمهوری آذربایجان کشیده شده است.
اتصال زمینی دو کشور همسایه ایران و آذربایجان به صورت خودرویی و پیاده از طریق یک پل قدیمی مرزی بر روی رودخانه مرزی آستارا چای انجام می‌شود. مرز زمینی آستارا که محل تردد اتباع داخلی و خارجی می‌باشد، از امن ترین گذرگاه‌های مرزی کشور است و طبیعت و زیبایی‌های خاص این مرز پرتردد ایران که در حاشیه دریای خزر قرار دارد، از جاذبه‌هایی است که همواره مورد توجه مسافران ورودی و خروجی از این مرز قرار می‌گیرد.
آستارا که شهری آرمیده در گهواره ای بین مرز، دریا و کوه است، یکی از سرسبزترین نقاط جنگل‌های هیرکانی(خزری) ایران می‌باشد و پوشش جنگل‌های پهن برگ آن امکان جلب گروه های کوهنوردی طبیعت دوست را فراهم می‌کند.
قله زیبای اسپیناس آستارا از جمله دیدنی‌های این شهرستان است که در سخت‌ترین روزهای زمستان نیز میزبان کوهنوردانی از استان‌های گیلان، اردبیل و آذربایجان شرقی است. گردنه حیران که تا سال‌ها پیش تنها یک روستای نیمه‌متروک با نام حیران در آن قرار داشت، اکنون به یک حوزه بزرگ گردشگری مبدل شده است و یکی از طرح‌های بزرگ و محوری گردشگری استان گیلان در این منطقه به اجرا درآمده است. تله کابین حیران که در غرب روستای ونه‌بین و حاجی‌امیر آستارا با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی احداث شده، در هر ساعت با کابین های پیشرفته خود می‌تواند گردشگران را از انتهایی‌ترین نقطه حیران آستارا در استان گیلان، با طی کردن یک مسیر سرسبز به شرقی‌ترین نقطه پارک جنگلی فندقلوی نمین در استان اردبیل منتقل کند.
اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گیلان با همکاری شهرداری آستارا نیز در نزدیکی شهر آستارا پارک گردشگری بی‌بی‌یانلو را با کاشت صدها درخت و ارائه امکانات تفریحی ایجاد کرده که مشتاقان زیادی را به خود جلب می‌نماید.
آبشار لاتون مرتفع‌ترین آبشار شمال ایران و آبهای گرم علی‌داشی و کوته‌کومه از جمله مناطق بی‌همتایی هستند که در اعماق جنگل‌های این شهرستان مرزی قرار دارند و در تمام فصول سال زیبایی‌های این مناطق پذیرای مسافران بسیاری از اقصی نقاط کشور است. تالاب استیل آستارا که به عنوان یک تالاب مهم در کشور مطرح است، با وجود درختان توسکا و قرار گرفتن آن در حاشیه کوهستان و جاده، یکی از زیباترین مناظر طبیعی آستارا و استان گیلان را رقم زده است.
سازمان حفاظت محیط زیست کشور نیز با ایجاد پناهگاه حیات وحش و پارک طبیعت‌گردی اقدام بسیار خوبی انجام داده تا گردشگران نیز با طبیعت زیبای منطقه و همچنین گونه مرال از نزدیک مانوس شوند. در مجاورت این پناهگاه، بخش خصوصی به ایجاد باغ پرندگان خصوصی اقدام کرده است و در آن نایاب‌ترین پرندگان نگهداری می‌شود.
این شهرستان مرزی که به واسطه تنوع کالاهای خارجی به عنوان شهر بازار و خرید مطرح است، دارای بازار بزرگ ساحلی با غرفه‌بندی متفاوت بوده که بارانداز اصلی و محل فروش کالاهای وارداتی است و همواره بیشترین توجه گردشگران ورودی را با توجه به قیمت‌های مناسب به خود معطوف می‌کند.
مرقد مطهر امام‌زادگان ابراهیم و قاسم(ع)، طرح ساحلی صدف، طرح ساحلی سفیر امید، باغ عباس‌آباد، بهشت کاکتوس‌ها، نوار مرزی، پارک ساحلی شریعتی، باغ ملی، بقعه پیرقطب‌الدین و دبیرستان تاریخی حکیم‌نظامی از مکان‌های تفریحی، مذهبی و گردشگری آستارا است که هرکدام با زیبایی‌های منحصربفرد، مسافران را به طرف خود جذب می‌کند.
شهرستان مرزی بندر آستارا از امن ترین مناطق گردشگری کشور است به طوری که حتی مسافران تمام شب های تابستان را در کنار خیابان ها به راحتی می خوابند و با توجه به این موضوع باید ساز و کار را طوری فراهم کرد که بتوانیم از مسافرین پذیرایی کرده و خدمات بهتری به آنها ارائه دهیم. شهرستان آستارا با توجه به شرایط اقلیمی خود محلی برای پرورش و تولید انواع گیاهان دارویی و خود رو است که در این میان گل گاوزبان شناسنامه پوشش گیاهی این شهرستان را تشکیل می دهد. گل گاوزبان گیاه دارویی شاخص و بومی شهرستان مرزی آستارا در استان گیلان است که در کنار گیاهان دارویی متعددی از قبیل گزنه، پونه وحشی، مرزه، گلپر، پیاز کوهی، بولاغ اوتی، آویشن، نعناع، بیدمشک، ازگیل، بابونه، ختمی، سیر کوهی، تمشک، زعفران خزری و دهها گونه دیگر به صورت خودرو در مناطق جلگه ای و کوهستانی آستارا شناسایی شده و همواره مورد استفاده مردم و گردشگران قرار می گیرد.
تاکیدات رهبر معظم انقلاب اسلامی همواره بر قطع وابستگی اقتصاد به نفت بوده است و ضروری است توسعه گردشگری خارجی در شهر مرزی همچون آستارا جدی گرفته شود چرا که ظرفیتی برای تحقق آن آرمان است و مسئولان محلی باید با برنامه‌ریزی برای ارزآوری مناطق گردشگرپذیر تلاش کنند. احیا و بهره وری فرصت ها و ظرفیت های گردشگری باید در اولویت اداره میراث فرهنگی و گردشگری آستارا باشد و ایجاد اشتغال پایدار را در حوزه گردشگری هدف گذاری کند. نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران به اقتصاد بدون نفت تمرکز و تاکید دارد و شهرستان مرزی آستارا و روستاهای آن که از ظرفیتشان در حوزه گردشگری به خوبی استفاده نشده است می تواند در این راستا در جذب گردشگران خارجی نیز سهم قابل توجهی داشته باشد. بسیاری از ظرفیت ها و جاذبه های طبیعی شهرستان آستارا برای گردشگران داخلی و خارجی ناشناخته است و در این رابطه دهیاران و اعضای شورای روستاها به عنوان مسئولان محلی روستاها نقش ویژه ای در اطلاع رسانی دارند.
طبیعت زیبای آبشار لاتون و بقاع متبرکه پیر قطب الدین و شیخ محمود خیوی در مسیر روستاهای کوته کومه، باغچه سرا و عنبران، بستر جذب گردشگران است اما تاکنون اقدام جدی صورت نگرفته است. برخی روستاها نظیر حیران، از نظر گردشگری از شهرت ملی برخوردار است و باید مطابق با ظرفیت روستاها به آنها توجه ویژه شود. ساخت خانه های بوم گردی برای رونق گردشگری در آستارا بسیار مفید است و باید زنجیره خدمات گردشگری در روستاهای شهرستان آستارا برای ماندگاری گردشگران تکمیل شود.
در بخش گردشگری دریایی در شهرستان آستارا مغفول مانده ایم و باید با توجه به زیرساخت های مناسبی که در بخش دریایی داریم توجه ویژه ای به این بخش اعمال شود. توسعه گردشگری دریایی می‌تواند پنجره بزرگی را به سوی اشتغال باز کند و فرصت‌های شغلی بسیار خوبی در پس این صنعت نهفته است که می‌تواند بسیاری از مشکلات حوزه اشتغال را رفع کند. بازی‌های دریایی، پارک آبی، رستوران، هتل، کافی‌شاپ، گشت‌های دریایی، ورزش‌های آبی و دریایی از جمله سرفصل‌های برنامه‌های گردشگری دریایی است که هر یک می‌تواند مشاغل متعددی را ایجاد کند. با این حال در شهرستان آستارا به رغم برخورداری از امتیازات ویژه، گردشگری دریایی از جایگاه مطلوبی برخوردار نیست و از این رو باید در خصوص توسعه گردشگری دریایی توجهی ویژه شود.
فرماندار آستارا در این رابطه در گفت وگو با بام با بیان اینکه مرزهای سه گانه آستارا از مهمترین جاذبه‌های اقتصادی و گردشگری این شهرستان است و باید به خوبی از این ظرفیت استفاده شود اظهار کرد: در اختصاص اعتبارات استانی و ملی باید به آستارا به جهت موقعیت گردشگری و مرزی آن توجه ویژه شود و مدیران برای پیشبرد و عمران این شهرستان همت مضاعف داشته باشند.
عنایت رضایی پور اولویت اول و تمرکز اعتبارات در شهرستان آستارا را اتمام پروژه‌های نیمه تمام و پروژه‌های اولویت داری دانست که قابلیت بهره برداری دارند و گفت: پروژه سد لاستیکی آستارا به خوبی پیش می‌رود و با تکمیل آن بسیاری از مشکلات شهرستان در بحث آب رفع خواهد شد.
وی با بیان اینکه از ظرفیت‌های گردشگری آستارا باید به خوبی استفاده شود، افزود: شهرستان آستارا مستعد سرمایه گذاری است و باید بستر را برای ورود سرمایه گذاران آماده کنیم.
فرماندار آستارا شاخص گردشگری آستارا را کم نظیر خواند و یادآور شد: در برخی از نقاط کشور سرمایه گذاری های هنگفتی برای ظرفیت‌سازی گردشگری انجام می‌شود اما آستارا به صورت خودجوش و طبیعی یک نقطه بی مانند در برخورداری از تمام شاخص های گردشگری است.
رضایی پور پور مناظر طبیعی آستارا را از عوامل توسعه این شهرستان مرزی عنوان کرد و با اشاره به ظرفیت‌های بالای طبیعی آستارا، هماهنگی مدیران را در تمام بخش‌های اجرایی برای توسعه این شهرستان خواستار شد.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان آستارا نیز در گفت وگو با ایسنا با بیان اینکه توجه به اقامتگاه های بوم گردی به عنوان یکی از مهمترین اولویت های اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آستارا در دستور کار قرار گرفته است اظهار کرد: اغلب گردشگران مکان های سنتی و اقامتگاه هایی را که زندگی مردم سالیان دور تداعی می کند را دوست دارند و برای استراحت ترجیح می دهند و از این فرصت می توان در شهرستان آستارا به نحو احسن استفاده کرد.
مجتبی آب روشن با اشاره به پتانسیل فراوان آستارا در حوزه های گردشگری وصنایع دستی افزود: بدون شک مهمترین سرمایه هویتی که می توانیم بر آن ببالیم، فرهنگ و هنر غنی ایران زمین است که می توان بر آن تکیه کرد و شهرستان آستارا نیز در این زمینه از هنر صنایع دستی و برند سازی آن سود می‌برد.
وی در ادامه با اشاره به غفلت از گردشگری دریایی در آستارا خاطر نشان کرد: آستارا با جاذبه‌های طبیعی، اقتصادی، تاریخی و یک مجتمع بندری مهم در ساحل دریای خزر از مقاصد مهم گردشگران است اما زیرساخت‌های ساحلی آن بیشتر برای تجارت دریایی استفاده می‌شود در حالی که همواره گردشگری و مسافرت‌های آبی حلقه مغفول صنعت توریسم و اقتصاد این شهرستان مرزی محسوب می شود.
آب روشن تاکید کرد: توجه به توسعه گردشگری دریایی در آستارا با وجود دو اسکله فعلی و فعال کردن یک کشتی تفریحی در کنار قایق های تفریحی بزرگ و کوچک می تواند تقویت کننده اقتصاد منطقه نیز باشد.
وی از آبشار چهار فصل لاتون و گردنه حیران به عنوان قطب های گردشگری شهرستان آستارا نام برد و تصریح کرد: شهرت و آوازه آستارا در حوزه گردشگری در سطح ملی و حتی بین‌المللی زبانزد عام و خاص است و بهتر است در ابعاد مختلف این توانمندی‌ها در بخش گردشگری معرفی شده تا شناخت بیشتری در این زمینه برای علاقه‌مندان فراهم آید.
به گزارش بام، با توجه به تمام توصیفاتی که از آستارا شد این شهرستان با جاذبه های مختلف سیاسی، طبیعی، مرزی و اقتصادی باید از ظرفیت های کارآمد و شایسته ای برای پاسخگویی به خواسته های ملی برخوردار باشد.
هنوز از توان توسعه گردشگری در شهرستان مرزنشین آستارا به طور کامل استفاده نشده است و سرمایه گذاری‌های مهمی در این منطقه می‌تواند انجام شود. حضور میلیونی مسافران داخلی و خارجی در این شهر به شهرت آن افزوده و نباید اجازه دهیم کمبودها و برخی حرکت های نامناسب مسافران و گردشگران را فراری دهد.
امید است که به شهرستان مرزی و گردشگر پذیر آستارا با توجه به جاذبه های متعدد توریستی با دید ملی و فراملی نگاه شده و اعتبارات گردشگری مناسبی به آن اختصاص یابد.
