گزارش برنامه صعود به قله ۴۰۷۵ متری شیرکوه یزد
مختصات: شرقی′۰۴°۵۴ شمالی′۳۶°۳۱ (نقشه)
ارتفاع جان پناه : ۳۵۲۰ متر
ارتفاع قله : ۴۰۷۵ متر
در مورد جغرافیای یزد:استان یزد در مرکز ایران در قلمرو سلسله جبال مرکزی بین عرض های جغرافیایی ۲۹ درجه و ۴۸ دقیقه تا ۳۳ درجه و ۳۰ دقیقه شمالی و طول جغرافیایی ۵۲ درجه و ۴۵ دقیقه تا ۵۶ درجه و۳۰ دقیقه شرقی ازنصف النهار مبدأ قرار گرفته است. یزد به معنی پاک و مقدس است و شهر یزد نیز به مفهوم شهر خدا و سرزمین مقدس است.
استان یزد از شمال و غرب به استان اصفهان از شمال شرقی به استان خراسان از جنوب غربی به استان فارس و از جنوب شرقی به استان کرمان محدود می شود. در حدود ۱۳۱٬۵۵۱ کیلومتر مربع مساحت داشته و تقریباً ۴/۳۷ درصد از وسعت کل ایران را در بر می گیرد.
از نظر پستی و بلندی دارای تنوع است و ارتفاع نقاط مختلف آن از سطح دریای آزاد متفاوت و از حدود ۶۶۶ متر در اطراف کویر(ریگ زرین) تا ۴۰۷۵ متر که همان شیر کوه می باشد تغییر می کند.
این استان از نظر آب و هوائی در ناحیه کوهستان شیرکوه معتدل و در دیگر نواحی گرم و خشک است. از نظر بافت اجتماعی آنچه در این استان جلب نظر می کند همزیستی مسالمت آمیز مسلمانان و زرتشتیان در کنار یکدیگر می باشد.
پوشش گیاهی:
درآثار تاريخي از جنگلهاي بزرگ گز(درختی کویری) ، قيج، تاغو و مراتع سرسبز و پهناور دامنه شيركوه ياد شده است كه به جز چند ناحيه محدود همه آن ها از بين رفته اند. شیرکوه غنی ترین منطقه به لحاظ گونه های گیاهی در استان یزد است و یک کانون گونه زایی گیاهی در کشور است که از لحاظ تنوع گونه های گیاهی، در نوع خود بی نظیر است.تنها در یک منطقه ۵۰ هزار هکتاری در شیرکوه، ۶۰۰ گونه گیاهی شناسایی شده که این میزان ۸۰ درصد گونه های گیاهی استان یزد را تشکیل می دهد.ناحیه کوهستانی شیرکوه، کوه برفخانه، کوه لاخسر، کوه گارو، کوه هامانه، کوه خونزا و دیگر ارتفاعات استان یزد، مناطقی هستند که بیش از ۳۰۰ گونه گیاهی را در خود جای داده اند.
عمده گیاهان دارویی بومی استان یزد را گل ختمی، قدومه، زیره سیاه، کاسنی، هندوانه ابوجهل، گل حسرت، زیره سبز، خاکشیر، شکر تیغال، آنغوزه، وشاء، شیرین بیان، بالنگو، پنیرک خبازی، مورد، مرزنجوش، بارهنگ، ریواس، مریم گلی، تاجریزی، آویشن، گل ماهور و کاکوتی تشکیل می دهند.
معرفی شیرکوه:
شیر کوه مجموعه کوه‌هایی است واقع در استان یزد که مساحتی معادل سه هزار کیلومتر مربع را شامل می‌شود. این کوه‌‌‌ها از جنوب‌غربی شهر یزد شروع و تا جنوب‌شرقی آن ادامه دارند. در مغرب یزد پهنای آن ۱۰ کیلومتر و طول آن حدود ۷۵ کیلومتر می‌باشد. این کوهستان که غالباً در زمستان از برف و یخ پوشیده است، لطيف کننده هوا و تأمين کننده آب بسياري از قنوات يزد(عروس کویر) است و به همين دليل در دل مردم جايگاه ويژه اي دارد و به حق، مادر استان یزد لقب گرفته است. شیرکوه همچنین یکی از نقاط سردسیر و خوش آب وهوای استان محسوب می‌شود و بیشتر توانمندان یزدی ویلایی در روستاهای اطراف این کوه بویژه در ده بالا ، طزرجان و بنادک سادات دارند.شیرکوه دارای قله‌های بلندی بوده و ارتفاع بلندترین نقطه آن که همان شیرکوه نام دارد از سطح دریا در حدود ۴۰۷۵ متر است. به نظر می‌رسد وجه تسمیه این کوه به دلیل شباهت آن به یک شیر خفته بر دستانش از فاصله دور باشد.
اسامی تعدادی از قله‌های شیرکوه به شرح زیر می باشد:
.قله شیرکوه با ارتفاع ۴۰۷۵ متر در قسمت جنوب‌غربی روستای “ده‌بالا” و دو قله آسمان‌نما(که به قلل گاو و گوساله هم معروف هستند) در جنوب آن قرار دارد، براي صعود قله‌ها مي‌توان از ده «حسينيه‌توده»، «تقي‌آباد» و «مزرعه كوراوغلو» صعود را شروع كرد.
قله «برفخانه طزرجان» با ارتفاع ۳۹۹۰ متر مشرف به روستای زیبا و دیدنی طزرجان شامل «میل‌برفخانه»، قله غربی برفخانه، قله اصلی برفخانه و سوزنی‌های برفخانه که مشرف به بخش طزرجان بوده و دیواره‌ها و سوزنی‌های بسیار زیبایی دارد. . اين منطقه يكي از بهترين مناطق صعودهاي فني و سنگنوردي ايران با درجه سختي‌هاي متفاوت است. كوه برفخانه در قسمت جنوب تزرجان قرار گرفته و دو قله كوچك «سنگي‌برزين» و «آشنايي» در فاصله تزرجان و ده‌بالا قرار دارند. براي صعود قله برفخانه از هردو منطقه تزرجان و ده‌بالا مي‌توان استفاده كرد كه مسير ده بالا نزديكتر است.
قله سنگی «بنادک» که مشرف به روستای “بنادک” و در شمال‌غربی بخش منشاد قرار دارد. . ارتفاع بنادک ۲۰۴۰ متر و به علت داشتن دیواره و مسیرهای صخره‌ای قابل اهمیت است. این قله در واقع یک سوزنی یا برج سنگی است که قسمت‌های بالای آن برای صعود به کار فنی احتیاج دارد.
کوه منشاد با ارتفاع ۳۸۷۵ متر شامل قله هایی به نام «منشاد»، «خیبر»، «مهریز»، «نیریز» در قسمت جنوب‌شرقی بخش منشاد قرار گرفته است. . اين كوه تقريبا به موازات شيركوه است و مي‌توان آنها را قرينه يكديگر دانست.كوه منشاد از جهت شمالي و غرب عمدتا صخره‌اي و ديوارهاي بوده و مسير عادي صعود قله منشاد از داخل ديواره‌هاي شمالي كوه از يك مسير تراورس مانند از غرب به شرق به طرف قله اول مي‌رود و چندين قله بعد از قله اول قرار دارد كه مسير هاي آن سنگي و ديوارهاي بوده و عبور از آنها بخصوص در فصل زمستان با دشواري صورت مي‌گيرد. شرقي ترين قله كه مسلط بر مهريز است، صخره‌اي است. اين قله از پايين به صورت برج مدوري نمايان است و صعود آن كاملا فني و مستلزم كار سنگنوردي سنگين است.دیواره منشاد حداقل ۸۰۰ متر می باشد.
برج «ارنان» با ارتفاع ۲۸۹۹ متر که جدا از منطقه شیرکوه و در جنوب آن در دل کویر «ابرقو» در بخش «نیر»در ميان كوير، چونان نگيني در انگشتري با نقش نگارهاي قديمي بروي خود و به شکل یک برج عظیم سنگی بسیار زیبا مي درخشد که به لحاظ بعد مسافت اين ديار از مرکز ایران، صعود و بازديد هاي کمتری روی آن انجام شده است. . روستاهاي اطراف آن نير، «ارنون»، «كاريز»، «ختا»و «قدمگاه» است .
مسیرها :
برای صعود به قله شیرکوه مسیرهای گوناگونی وجود دارد از جمله:
دره سوسن- دره شمس – بردستان سانیچ – لابیدشیر – بیدکبکان – لابیدسرخ – لایخچال – لاگردو – آب‌ریز
آب‌ریز دارای دو مسیر فرعی به نامهای دره نجیب و لاسرگون می‌باشد. «دره نجیب» راه معمول صعود کوهنوردان به سوی قله شیر کوه است و دیگری راهی است که از مزرعه ی دره حسن در شمال ده بالا به سوی قله وجود دارد که مسافت آن تقریبا دو برابر مسیر دره نجیب است. به جز این دو راه، کلیهی درههای منتهی به قله شیر کوه به پرتگاه های بسیار خطرناکی ختم می شود که در راه فرود مشکلات و خطرات بسیار جدی را برای کوهنوردان به همراه دارد.
مسیرهای صعود به شیرکوه، تزرجان و برفخانه – از کتاب “کوهنوردی در ایران” نوشتهِ علی مقیم
شرح گزارش:
اعضاء تیم :
خانمها: پگاه جمالیان- ندا ضیاع – لیدا ضیاع
آقایان: احسان کلانتری-رسول هزاردستان-اشکان پژاوند- جواد لاریبی- علیرضا نوری بد-محمد کریمی راد- قاسم نامدار- احسان طباطبائی- محمدحسین پور دیزجی
سرپرست برنامه: لیدا ضیاع مسئول فنی : احسان کلانتری
مسیر حرکت از شیراز
به دلیل همزمان بودن صعود قله شیرکوه با عید نوروز تصمیم گرفتیم که بازدید از شهر یزد و ابرکوه و روستای طزرجان را به برنامه اضافه نماییم بنابراین با ۳ دستگاه خودرو شخصی در روز شنبه ۳ فروردین ۹۲ ساعت ۷ صبح حرکت خود را از شیراز آغاز نمودیم ساعت ۱۱ جهت بازدید از درخت سرو کهنسال و زیبا و تنومندی که مشهور است قدمتی ۴۰۰۰ ساله دارد ، وارد شهر ابرکوه شده و پس از گرفتن عکس، راه تفت را در پیش گرفتیم.نکته جالب این بود که در بازدیدی که سال ۸۷ از این مکان داشتم دیوارکشی ها و محافظتهای کنونی وجود نداشت و جا دارد که از سازمان حفاظت محیط زیست ابرکوه بابت اقدامی که جهت محافظت از این سرمایه ملی انجام دادند کمال تشکر را داشته باشم.
قبل از شهر تفت،از اسلامیه عبور کردیم که کوه معروف عقاب در آنجا واقع شده است.
با تجربه و اطلاعات قبلی که داشتم و گزارش برنامه هایی که مطالعه کرده بودم تصور می کردم که مانند قبل در ده بالا سوپر مارکت وجود ندارد (که البته با ورود به روستای ده بالا مشاهده کردیم که تعدادی سوپر مارکت در ابتدای روستا افتتاح شده است) لذا تصمیم گرفتیم تمام وسایل مورد نیاز خود را از شهر تفت تهیه نماییم.طبق برنامه قبلی قرار بود ناهار را در روستای زیبای طزرجان صرف کنیم که هم مسیر روستا و هم مسیر صعود کوه طزرجان را از نزدیک مشاهده نموده و برنامه صعود به این قله زیبا را در آینده ای نزدیک در گروه برنامه ریزی کنیم. مسیر جاده از تفت به ده بالا و طزرجان، پر پیچ و خم است که تقریبا در تمام راه قلل زیبای شیرکوه و برفخانه خودنمایی می کنند. پس از طی حدود نیم ساعت به یک دوراهی میرسیم که با یک تابلو مسیر طزرجان و ده بالا را نشان می دهد
ما مسیر سمت چپ را انتخاب کرده و راهی طزرجان شدیم حدود ساعت ۱۵ بود که در این روستای با طراوت جای مناسبی را جهت صرف ناهار و استراحت انتخاب نمودیم.
ساعت ۱۸ پس از ورود به روستای ده بالا به یک دو راهی دیگر رسیدیم که جهت ورود به مزرعه شیخ علیشاه مسیر سمت راست را انتخاب کردیم، در شیخعلی شاه دو مسجد وجود دارد یکی کمی پس از گذشتن از دو راهی و دیگری کمی بالاتر نزدیک به مسیر صعود و ما مسجد دوم را برگزیدیم. کنار مسجد استخری وجود دارد که جهت شستشو می توان از آن استفاده کرد.
پس از مرتب کردن وسایل مقرر شد که جهت صعود فردا کوله سبک با خود حمل کنیم که شامل تنقلات و ناهار ساندویچی و آب و آبمیوه و به دلیل وزش باد شدید مخصوصا بعد از پناهگاه که یکی از خصوصیات قله شیرکوه است گرتکس و کت پر و دستکش مناسب و همچنین گتر به همراه داشته باشیم.
روز یکشنبه ۴فروردین ۹۲ ساعت ۵:۳۰ صبح حرکت به سمت قله را آغاز کردیم در انتهای روستا و سمت راست، مسیر پا کوب صعود به چشم می خورد فلشی ،جهت مشخص کردن مسیر صعود نصب شده است .از همان ابتدای مسیر می توان تابلوی زرد رنگ مربوط به حفاظت محیط زیست را مشاهده نمود.ما پس از عبور از تابلو در مسیر پا کوب که تا استخر ادامه دارد در سمت راست دره حرکت نمودیم و حدود ۱۰ دقیقه در کنار استخر استراحت کردیم.
و به مسیر خود به سمت دیواره های سنگی قبل از دره نجیب ادامه دادیم. دقیقا کمی بالاتر از استخر و ابتدای تراورس مسیر سنگی فلشی جهت مشخص کردن مسیر وجود دارد
پس از طی این تراورس و عبور از مسیر رودخانه قبل از دره نجیب صبحانه را در ساعت ۸ صرف نموده و پس از توقف نیم ساعته به مسیر خود به سمت دره نجیب ادامه دادیم لازم به ذکر است که در این محل چشمه ای جهت تامین آب وجود دارد. در ابتدای دره، فلشی، مسیر جانپناه و دره نجیب را مشخص می کند.این دره تقریبا بیشترین شیب مسیر را دارد
و در انتهای آن نیز فلشی نصب شده است که مسیر پناهگاه را که به سمت چپ است و مسیری تراورسی و بدون شیب است را نشان می دهد. در بالای دره نجیب با منظره ای زیبا مواجه شدیم زیرا می توانستیم به طور همزمان روستای ده بالا و قلل شیرکوه،آسمان نما،طزرجان و کمی جلوتر قله منشاد را مشاهده نمایید و این منظره تا رسیدن به جانپناه قابل مشاهده است.
ساعت ۱۰:۳۰ به جانپناه رسیده و پس از استراحت نیم ساعته به سمت قله حرکت کردیم چشمه ای دیگر در کنار جانپناه جهت تامین آب شرب مورد نیاز وجود دارد .
بر اساس پیشبینی قبلی باد با شدت زیادی می وزید که در نزدیکی قله به حدود ۵۰ کیلومتر بر ساعت می رسید و حرکت را دشوار می کرد اما حجم برف بیشتر از حدی بود که فکر می کردیم و لذا از پناهگاه به بعد برنامه تقریبا زمستانه اجرا شد.حدود ساعت ۳ به قله رسیدیم و پس از گرفتن عکس های دسته جمعی، وارد جانپناه دوم شیرکوه که بر روی قله قرار دارد و از بیرون تقریبا تا سقف پوشیده از برف بود ، شدیم.
پس از صرف تنقلات به سرعت به سمت پایین حرکت کردیم حدود ساعت ۴:۳۰ به جانپناه رسیده و ناهار را صرف نمودیم و بلافاصله به سمت ده بالا حرکت کردیم حین ورود به دره نجیب ابرهای سنگینی را که نشانه بارش بودند را مشاهده نمودیم که قله های شیرکوه و طزرجان و آسمان نما را کاملا پوشانده بودند.ما نیز بی بهره نماندیم و در طول مسیر پایین آمدن از دره بارش زیبا و کم حجم برف را تجربه نمودیم.
آن شب را در مسجد روستا گذرانده و فردای آن روز جهت بازدید از شهر یزد راهی این شهر دیدنی شدیم . به دلیل ضیق وقت و شلوغی خیابان ها به خاطر عید نوروز فقط به بازدید از میدان امیر چخماق و موزه آب بسنده کردیم وپس از صرف ناهار راهی شیراز شدیم.
